Handelsoorlog tussen de VS en China: de kunst van het falen

In slechts drie maanden tijd heeft president Trump de geopolitieke orde van na 1945 ten grave gedragen, het wereldhandelsstelsel overhoop gehaald, de geloofwaardigheid van het Amerikaanse economische beleidskader (onafhankelijkheid van de Federal Reserve (FED), fiscale vangrails) verzwakt en de grenzen van de uitvoerende macht getest op het gebied van immigratiebeleid, waardoor een constitutionele crisis dreigde. Afgezien van een ineenstorting van de immigratiestromen (die medio 2024 was begonnen) heeft deze beleidswervelwind weinig opgeleverd. Op het geopolitieke front woedt er nog steeds oorlog in Gaza en Oekraïne, is de Rode Zee nog steeds gesloten en blijft Iran uranium verrijken. Op het binnenlandse economische front loopt het begrotingstekort nog steeds op, terwijl uit enquêtes blijkt dat het vertrouwen van consumenten en bedrijven is ingestort¹. Op de financiële markten gaan aandelen, obligaties en de dollar eenparig omlaag, in een gevaarlijke omkering van het normale correlatieregime dat voor de mondiale reservevaluta zou moeten gelden.

De marktrush dwong Trump om de meeste van zijn 'wederzijdse' tarieven op te schorten. Obligatiewrekers daagden Trump uit en wonnen. Maar de 145% tarieven op China blijven grotendeels van kracht. Voorzitter Xi test nu de vastberadenheid van Trump met betrekking tot zijn de facto handelsembargo tegen China. Maar Trump lijkt zijn eigen onderhandelingspositie ernstig te hebben misrekend.

In wat neerkomt op niet minder dan een economische oorlogsverklaring, gelooft Trump dat hij de overhand heeft simpelweg omdat de VS "de mooie winkel is waar iedereen een stuk van wil". "Er is geen groter gevaar dan het onderschatten van je tegenstander" schreef Sun Tzu in de Chinese klassieker The Art of War, en dit is precies wat de auteur van The Art of the Deal lijkt te doen.

Ik geef toe dat China op papier aan het kortste eind trekt van dit wederzijdse handelsembargo. Zijn export naar de VS bedraagt ruwweg 3,4% van zijn BBP (in termen van toegevoegde waarde en rekening houdend met plausibele overslag via derde landen), tegenover slechts 1,0% voor de VS². Maar de achilleshiel van de VS is het prijszettingsvermogen van de Chinese exporteurs.

In de sector consumentengoederen (44% van de Chinese export naar de VS) is China goed voor 30% van de Amerikaanse import, met enkele dominante posities voor bepaalde producten zoals laptops (78%), smartphones (76%), speelgoed (66%), en schoeisel (58%)³. Rekening houdend met de marge die wordt toegevoegd door de distributie-, marketing- en detailhandelssector, vertegenwoordigen de consumptiegoederen 'made in China' ruwweg 14% van de totale goederenconsumptie in de VS exclusief voedsel en energie⁴. Als het 145%-tarief doorgaat, lopen we het risico op een 'plotselinge stop' van deze invoer in de VS (zoals wordt gesuggereerd door de huidige ineenstorting van het containervervoer op de route China-VS) en een niet-lineaire stijging van de detailhandelsprijzen, die gepaard gaat met tekorten die doen denken aan de Covid-crisis.

In de sector intermediaire goederen is de centrale rol van China nog duidelijker. Het land is goed voor 40% van de wereldwijde productie⁵, en volgens Richard Baldwin van IMD Business School is China, direct of indirect, de eerste buitenlandse leverancier in alle Amerikaanse productiesectoren behalve de farmaceutische industrie, goed voor gemiddeld 3,5% van de totale inputs (inclusief die uit eigen land)⁶. De verhouding is drie keer zo groot als de verhouding voor de Chinese productiesector. Op een meer granulair niveau weten we ook dat China een quasi-monopolistische positie heeft voor bepaalde intermediaire goederen, zoals verwerkte zeldzame aardmineralen (70-100%), zonnepanelen (90%), lithium-ionbatterijen (76% van de wereldwijde capaciteit), actieve farmaceutische ingrediënten (46% rechtstreeks en via India)⁷. Al deze inputs zijn essentieel voor kritieke sectoren zoals defensie, auto's, luchtvaart, ruimtevaart en farmaceutica.

Een quasi-embargo van de VS tegen China zou zeker leiden tot een politiek verwoestende tweede golf van inflatie en verlamming in de sectoren die Trump juist nieuw leven wil inblazen met het oog op nationale veiligheid en sociale cohesie. In China zou de klap voor de export een deflatieschok en stijgende werkloosheid betekenen, maar China zou nog steeds een lopende rekening hebben die bijna in evenwicht is, waardoor het de kostbare fiscale ruimte kan inzetten die het al jaren opspaart. Om ideologische redenen is China altijd terughoudend geweest om zijn binnenlandse consumptie te stimuleren, maar Trump zou het land een onweerstaanbaar geopolitiek argument geven om dat wel te doen. In de VS daarentegen zou de terugkeer van de inflatie de FED ervan weerhouden om de rente voor eind 2025 te verlagen, terwijl hogere obligatierendementen het vermogen om te reageren met fiscale stimulansen verder zouden beperken. Je zou er ook aan kunnen toevoegen dat de tolerantie voor pijn de sleutel zal zijn, en een totalitaire samenleving onder constante cyberbewaking zoals die van China kan economische pijn langer verdragen dan een democratische samenleving die onderworpen is aan tweejarige verkiezingscycli.

Naast toeleveringsketens heeft China nog een ander hefboominstrument tot zijn beschikking: financieringsketens. China heeft een oorlogskas van ongeveer 3 biljoen dollar aan liquide Amerikaanse activa (voornamelijk schatkistpapier en agentschappen) via de holdings van zijn centrale bank, de monetaire autoriteit van Hongkong en de grote publieke commerciële banken⁸. China zou deze bezittingen geleidelijk kunnen inruilen voor niet-Amerikaanse reserves (Bunds, JGB, Gilts...) om een neerwaartse druk op de USD en de Amerikaanse obligatiemarkten te houden. China zou een dubbel voordeel oogsten, met aannemelijke ontkenbaarheid. Ten eerste zou de wisselkoers van de renminbi meeliften op de devaluatie van de dollar om opnieuw concurrerend te worden, zonder het risico te nemen om kapitaaluitstroom op gang te brengen door een devaluatie ten opzichte van de USD of de woede van Trump te wekken. Ten tweede zou een dergelijke stap andere centrale banken van de G10 dwingen om de rente te verlagen om de druk op hun valuta te verlichten, waardoor de People's Bank of China meer ruimte krijgt om haar eigen monetaire beleid, te versoepelen. Omgekeerd zou een zwakkere dollar de inflatiedruk in de VS aanwakkeren, waarbij hogere obligatierentes de fiscale ruimte van Trump zouden verminderen.

Het is duidelijk dat de cruciale rol die China speelt in de VS betekent dat Xi Trump kan dwingen tot een economische uitputtingsslag, terwijl de Amerikaanse president hoopte op een Blitz-overwinning. Voor een man die ooit schreef "als je de goederen niet levert, zullen de mensen het uiteindelijk doorhebben" beginnen de dingen er meer dan een beetje hachelijk uit te zien. Misschien moet hij binnenkort zijn nederlaag toegeven.